Introligatornia, introligator, rzemiosło czy sztuka?

Jeśli masz cenną książkę, a czas odcisną na niej swe piętno, rozlatuje się, a okładki są w opłakanym stanie, idź do introligatora. Chcesz, aby Twoja praca naukowa, magisterska czy doktorska była inna niż wszystkie i została oprawiona niesztampowo, także idź do introligatora. Dobry introligator jest artystą, jest jak konserwator dzieł sztuki, powoduje, że książka lub inny dokument powierzona jego działaniom, odzyskuje swoją świetność.

Historia

Introligatornia jako zakład rzemieślniczy nie jest wymysłem współczesności. Nazwa wywodzi się od połączenia dwóch słów łacińskich: intro — między i ligare — wiązać.

• Starożytne Indie i Chiny Pierwsze działania związane introligatorstwem spotykamy w Indiach 2500 lat temu. Religijne księgi, sutry zawierające nauki Buddy zapisywane były na liściach palmowych, numerowane, a następnie składane za pomocą specjalnych desek i wiązane sznurkami. Chińskie zabytki piśmiennictwa nie miały grzbietu i tworzyły rodzaj zwoju.
• Starożytność i Starożytny Rzym Okładki książek są wynalazkiem rzymskim. Tworzono je z desek. Tak powstało powiedzenie, gdy przeczytamy całą książkę, że przeczytaliśmy ją od deski do deski. Najstarszym zabytkiem introligatorskim z III w. naszej ery, jest kilka pierwszych i ostatnich kart tzw. kodeksu. Były wykonane z pergaminu, sklejone ze sobą i owinięte skórą.
• Wczesne Średniowiecze W VIII w. w kalifacie Abbbasydów zastosowano pięknie zdobione, jedwabne okładki. Aby rękopisy nie ulegały zbyt szybkiemu zużyciu, okładano je drewnianymi lub wykonanymi z kości słoniowej deseczkami. Z czasem pokrywano je płaskorzeźbami tematycznie związanymi z tematyką dzieła. Średniowieczne, pisane ręcznie kodeksy obijane były złotą lub srebrną blachą, zdobione obręczami i guzami, często dodawano im misterne zapięcia. Nieliczne zabytki z tego okresu są dziełami sztuki.
• Późne Średniowiecze Wynalazek druku stanowi przełom w introligatorstwie. Książki stały się lżejsze i tańsze. Forma oprawy w deski przetrwała jeszcze do XVIII w. Pojawia się natomiast skromna oprawa w cielęcą skórę, a następnie wydawnictwa pergaminowe z okładkami z tektury.
• Współczesność XIX w. przynosi upadek sztuki introligatorskiej. Zdobienie ogranicza się ewentualnie do grzbietu, a jako oprawa zostaje wprowadzone płótno. Lata jeszcze bardziej współczesne to wysokie nakłady książek w
  miękkiej okładce. Introligatornia staje się zakładem potrzebnym jedynie koneserom-bibliofilom.

Co robi introligator

Wszyscy wiemy, że introligatornia, to taki zakład, gdzie oprawia się książki i inne dokumenty. Ale żeby tego dokonać dzieje się tam o wiele więcej rzeczy. Oto kilka pojęć.

• Bigowanie – proces wykonywania specjalnych wgnieceń umożliwiających zgięcie kartonu lub papieru w odpowiednim, przewidzianym miejscu.
• Bindowanie – technologia łączenia luźnych kartek i z czepianie ich z jednego brzegu za pomocą bindy.
• Kaszerowanie – uszlachetnianie wyrobu papierniczego przez nałożenie cienkiej warstwy papieru na inny papier w celach dekoracyjnych lub technologicznych.
• Perforowanie – wycinanie otworów spełniających różne funkcje, np. ułatwienie odrywania, wpinania do segregatora itd.
• Rycowanie mechaniczne – wycinanie kształtów z folii samoprzylepnej bez przecięcia podłoża. Umożliwia odklejenie części użytkowej i pozostawienie resztek na podłożu.
• Wykrawanie (sztancowanie) – wykrawanie określonego kształtu, bez użycia nożyc gilotynowych.

Specjalizacja

Świat komplikuje się coraz bardziej, a nowoczesne maszyny i cyfryzacja nie ominęły introligatorstwa. Współczesna introligatornia zatrudnia pracowników wyspecjalizowanych.

• Introligator galanteryjny – zajmuje się wykonywaniem wszelkiego rodzaju opakowań, pudełek, pudeł, obwolut i etui. Jego specjalność to wymiarowe pudła do przechowywania kapeluszy, biżuterii i innych cennych przedmiotów. Jest także specjalistą w ekskluzywnym pakowaniu prezentów.
• Introligator poligraficzny – wykonuje oprawę książek i broszur. Przygotowuje wkład i okładki oraz łączy te dwa elementy. Wykonuje obróbkę druków luźnych i łączonych. Opracowuje skoroszyty, teczki do akt i segregatory.
• Technik procesów introligatorskich – przygotowuje materiały do oprawy twardej. Szyje ręcznie składy do oprawy miękkiej, wykonuje oprawy za pomocą narzędzi i maszyn.
• Operator maszyn introligatorskich – obdługuje wszystkie typy maszyn introligatorskich. Zna ich oprogramowanie i wykonuje wszystkie oprawy, także łączonych bezszyciowo.